Bu dizinin ilk yazısında bazı tespitlerimden bahsetmiştim, bir sonraki yazıda ise bu doğrultuda ihtiyaçları sıralamaya çalışmıştım. Bu yazıda ise muhtemel bir yol planından bahsetmek istiyorum. Açıkçası uzun bir süredir bu konuda bir fikir çilesi olarak adlandırılabilecek bir süreç yaşıyorum.
Öncesinde, ancak yeni kavrayabildiğim bir durumu ifade etmem sanırım iyi olacak. Son bir ayda farkettiğim durum şu: İngilizce bilmek, zannettiğimden veya zannedildiğinden çok daha önemli bir etken, ve büyük bir ayrıma neden oluyor. İngilizce'ye okuduklarını anlayacak kadar dahi hakim birisi internette dolaşarak biraz uğraşarak da olsa bir şekilde yolunu buluyor ve biyoinformatiğe ilişkin kendini geliştirebilecek kaynaklara bir şekilde ulaşabiliyor; her ne kadar yönlendirmeye ihtiyaç duysa da boşlukları rahatlıkla doldurabiliyor. Ancak İngilizce konusunda kendini yetersiz birisi söz konusu olduğunda çok büyük bir bariyer var: temel düzeyde dahi yeterli Türkçe kaynak olmadığı için kişilerin şevki çabuk kırılıyor ve çok daha fazla miktarda çaba sarfediyorlar. Bu açığı şu sıralar Wikipedi'deki Türkçe biyoinformatik makaleleriyle bir miktar kapatmak mümkün ancak onların da çoğu orjinal makalelerin ufak ve temel kısımlarını kapsıyor, aynı zamanda Türkçeleştirme hatalarından da muzdaripler ve henüz tam anlamıyla kararlı bir yapı yok doğal olarak, biraz daha zamana ihtiyaç var.
Öngördüğüm tespit ve ihtiyaçları bu durum ışığında değerlendirince biraz umutsuzluğa kapılır gibi oldum, ancak bazı şeyler kafamda belirmeye başladı ve sizlerle paylaşmak istiyorum. İhtiyaçlar bağlamında gelelim muhtemel bir yol haritası önerisine:
1] Biyoinformatikle ilgilenen insanları biraraya getirmek sanırım her şeyden daha fazla önem taşıyor. Böylece, bilinen her bir parçanın paylaşılabilmesi için uygun ortam sağlanabilir diye düşünüyorum. Ancak burada da en temel sorun, her bir grubun içerisinde mutlaka temel bilgileri edinmiş en az bir kişinin olması, bu da yeterince büyük bir problem. Bu aşamada bunu yaz stajıyla bir ölçüde de olsa çözmeyi umuyorum. Bu sene Haziran ayında yürütülecek staj programına başvurmak için ahmetrasit@gmail.com adresinden ulaşabilirsiniz, lütfen e-posta adresinin başlığına "biyoinformatiktr staj" ibaresi koymayı unutmayın. Yeni görev yerim olan Genom ve Kök Hücre Merkezi'nde yürütmeyi planlıyorum bu seneki stajı, kontenjanın fazlasıyla sınırlı olduğunu hatırlatmak isterim. Diğer bir gönderide de bundan bahsedeceğim.
2] Mevcut teknolojik yapıları anlamak üzere eğitim ve toplantılardan bahsetmiştim, böyle bir şeyi ticari bir amaç güden bir kuruluşta yapmak maalesef pek gerçekçi değil gibi görünüyor. Üniversiteler biraz daha uygun yapılar, ve verdiğiniz her türlü eğitimin ücretini zaten devlet ödüyor -tam karşılığı olup olmadığı ayrı bir tartışma konusu-. Benim bu noktada planladığım şey ise, belirli periyotlarla hızlı birer günlük eğitimler vermek, ancak buradaki organizasyon meselesinin nasıl çözüleceği biraz zaman alacak gibi görünüyor, gönüllülere kapım sonuna kadar açık :) Özetle, eğitim ve toplantıları doğal akışına bırakmadan organize etmek önemli gibi görünüyor.
3] Biyoinformatiğe ilişkin bilgi birikimi geliştirme çalışmaları gerek staj, gerekse düzenli eğitimler doğrultusunda ancak bu çalışmalar gerçekleştikten sonra bir anlam kazanacak sanırım, bunu da gerçek hayatla ilişkilendirilmiş bir proje veya projeler geliştirerek devam ettirebileceğimizi düşünüyorum. Bu durum aynı zamanda zaten belirli bir bilgi birikimine sahip olanlara da hitap edebilir. Aklımda uzun süredir var olan bir projeyi de bu süreçte başlatmayı umuyorum, böylece hangi seviyeden olursa olsun ilgilenen herkesin ucundan tutabileceği bir çalışma başlatabilir ve yürütebiliriz umarım.
4] Bir önceki yazımda eğitim verecek insanlar yetiştirmenin öneminden bahsetmiştim. Sanırım burada yapılabilecek en kritik şey, bir staj veya eğitim doğrultusunda yetişen bireylerin kendi il veya üniversitelerinde eğitim vermelerinin altyapısını hazırlamak. Yani merkezi sayılabilecek bir organizasyonla ufak gruplara eğitim verecek kişiler staj programında ortaya çıkabilir, yine bu yaz gerçekleşecek staj çalışmasından böyle bir şeyin doğmasını umuyorum.
5] Ucuza veya bedavaya yapmak, bu şartlar altında aslında büyük bir özveriye karşılık geliyor ve bunu herkesten beklemek çok da gerçekçi olmayabilir. Kendi adıma öngörüm, temel eğitim ve staj çalışmalarını yaygınlaştırıp bu çalışmaların frekansını arttırmak, en azından bir süreliğine bile olsa denemeye değer diye düşünüyorum.
6] Pratik çözüm bulmak noktasında ise sanırım en kıymetli şey, sürdürülebilir bir pratik çözüm geliştirmek. Açıkçası bunu, bir süre önce duyurusunu yaptığım Erciyes Üniversitesi'ndeki buluşmada ortak akılla yapabileceğimizi düşünüyordum ancak bu toplantı fazlasıyla az katılım nedeniyle maalesef başarısız oldu, yer ve zaman seçimi buna neden olmuş olabilir, belki de kritik kütlenin oluşmasına daha çok vardır. Yine de bu durumu sürekli zihnimizin bir köşesinde tutmalıyız diye düşünüyorum; biyoinformatiğe ilgi duyan birçok kişinin bu ilgisini geliştirebileceği bir altyapı oluşturmak için düşünmeye değer.
Farkettiğiniz üzere yol haritası tam olarak tatminkar bir rota içermiyor ancak en azından bir yerden başlayarak denemeyi planlıyorum. Sistematik bir yaklaşımla daha fazla kişiye ulaşan ve bu arada da kalitesinden kaybetmeyen yavaş ama sürdürülebilir bir çalışmaya ihtiyacımız var.
Sözün Özü:
Yol haritası, yetişmiş kişilerin bilgi birikimini paylaşabilmeleri sürecinde daha fazla özveride bulunmalarını gerektiriyor ve bunun bazı zorlukları var. Ancak yine de temel nokta, akışına bırakmak yerine üzerinde kafa yorulmuş çalışma grupları oluşturularak bilgi birikimi ve deneyimin daha geniş bir kitleye aktarılması.
Proje:
Bu yaklaşım benim bakış açımla sınırlı, sizlerin bu konudaki önerilerini ve "acaba şöyle olsa daha iyi olabilir mi?" tarzındaki katkılarınızı bekliyorum.
Meraklısına:
Bilgi birikiminin yaygınlaşması genelde bir coğrafi merkezdeki meraklı gruplarının oluşabilme zamanıyla doğrudan ilişkilidir. Bilgisayarın yaygınlaşma süreci buna güzel bir örnek.