3 tür biyoinformatik kullanıcısı olduğunu düşünüyorum; 1) yüzeysel kullanıcı, 2) deneyimli kullanıcı ve 3) ileri düzey kullanıcı. Aslında bu kullanıcı profilleri neredeyse her konuya uygulanabilir, bu nedenle bir örnek üzerinden açıklayarak devam etmek istiyorum. Bu sınıflandırmanın keskin çizgilerle yapılamayacağının da farkında olduğumu belirtmeliyim; amacım, mümkün olduğunca sınırları belirlemek.
Benzer bir şekilde 3 farklı seviyede otomobil kullanıcısı vardır: ilk seviyedekiler otomobilin nasıl çalıştırılacağını, nasıl kullanılacağını ve nasıl yönlendireceğini bilirler. Farklı hava ve yol koşullarında bu seviyedeki kullanıcılar zaman zaman sıkıntılar çekebilir, hatalar yapabilir ve başkalarının da hata yapmasına neden olabilir. Bu tür kullanıcı için otomobil tanımı, 4 tekerlekli ve yönlendirilebilen bir vasıtadır.
İkinci seviyeyi oluşturan deneyimli kullanıcılar ise daha karmaşık yol koşullarında daha rahat bir şekilde yol alırlar, sıkışık bir trafikte neler yapılması veya yapılmaması gerektiğini bilirler, kullandıkları otomobilin özelliklerini iyi bildiklerinden o aracın kabiliyetlerini en üst düzeyde kullanarak daha düzgün bir şekilde yol alırlar. Bu seviyede olanlar aracın özellikleriyle ilgili bilgiye ulaşmaya eğilimlidir ve bir sonraki araç tercihini bilinçli olarak yaparlar. Otomobile ilişkin bir problemle karşılaştıklarında nasıl çözülebileceği hakkında bilgi sahibidirler ve kendilerinin çözemedikleri durumlarda kime gitmeleri gerektiğini de bilirler.
Son seviyeyi oluşturan ileri düzey kullanıcılar ise bagajlarında alet çantası bulundururlar. Otomobillerinin nasıl iyi bir şekilde kullanılacağının yanısıra, otomobilin mevcut halini geliştirmek için neler yapılması gerektiğini de bilirler. Zor hava ve yol koşullarında gerekli değişiklikleri yaparak bu şartlar altında yol alabilirler. Büyük çapta alet ve ekipman gerektirmeyen durumlarda problemi kendileri çözerler ve yine aynı şekilde çözemeyecekleri problemleri ise fark edip müdahale etmeyi bırakırlar; problemi çözmek üzere kime danışmaları gerektiğini bilirler. Özetle, bir nevi otomobil tamircisi vasfı kazanırlar.
Biyoinformatikte de aynı durum geçerli. En alt seviyedeki yüzeysel kullanıcılar, bir web tarayıcı kullanılarak yapılabilecek her şeyi yapabilirler. Bir gene ilişkin bilgiye nasıl ulaşacağını bilirler, ellerinde DNA dizilimleriyle nasıl BLAST yapabileceklerini öğrenmişlerdir veya tahmin ederek bulabilirler. Ancak daha karmaşık analizlerle karşılaştıklarında bilgileri ya yetersiz kalır, ya da farkında olmadan hatalı işlemler yaparlar, yanlış parametreler seçerler veya sonuçları eksik yorumlarlar. Bu hataların ne denli büyük etkilerinin olduğuna önümüzdeki yazılarda değineceğim. Problemi nasıl tarif edeceklerinin farkındadırlar.
İkinci seviyeyi oluşturan deneyimli kullanıcılar birçok veritabanının alternatiflerinin olduğunu da bilirler ve durumlarına hangisi uygunsa onu kullanırlar. Web tabanlı araçları kullanarak daha karmaşık (örneğin mikrodizi [microarray]) analizleri gerçekleştirebilir ve bu sonuçları yorumlayabilirler. Çözemedikleri problemlerle karşılaştıklarında internette araştırma yapabilir, yakınlarındaki bir uzmana danışabilir, veya bir yazılım/hizmet satın alabilirler. Probleme ilişkin nasıl soru soracaklarını bilirler.
İleri düzey kullanıcılar ise bir adım daha gidip, web tabanlı yazılımların yanısıra kişisel bilgisayarlara da yüklenebilen yazılımları kurabilir, kullanabilir ve parametrelerle oynayabilir. Gerektiğinde kendi yazılımını geliştirebilir veya varolan bir yazılımı değiştirebilir. Problemi nasıl cevaplayacaklarını bilirler.
Sözün özü:
| 1. Seviye | 2. Seviye | 3. Seviye | |
Ne
|
Web tabanlı araçlarla BLAST veya primer analizi gibi basit analizleri gerçekleştirebilir
|
Web tabanlı araçların alternatiflerini bilir ve genel bir mikrodizi veri analizi gerçekleştirebilir. Kişisel bilgisayarına biyoinformatik analiz yazılımı kurabilir ve kullanabilir. | Yazılımların parametrelerinin ne anlama geldiğini bilir ve uygun bir şekilde kullanır, gerekli durumlarda kendi analiz yazılımını geliştirebilir. İleri düzey mikrodizi veya YNS* veri analizi gerçekleştirebilir |
Nerede
|
Kişisel bilgisayarında
|
Kişisel bilgisayarında ve çalışma istasyonunda | Kişisel bilgisayarında, çalışma istasyonunda veya web sunucuda |
Ne zaman
|
Ödev yaparken veya rapor yazarken, muhtemelen birkaç ayda bir
|
Araştırma yaparken veya kapsamlı bir rapor oluştururken, çalışmasının birkaç aylık bölümünde yoğun olarak | Araştırma yaparken veya hizmet sunarken, günlük iş yükünün bir parçası olarak |
Nasıl
|
Web tarayıcıyla
|
Web tarayıcı ve indirilebilir programlarla | Web tarayıcı ve indirilebilir programların yanısıra, kendi geliştirdiği yazılım ve süreçlerle |
Neden
|
Bilgi elde etmek için
|
Analiz gerçekleştirmek için | Analiz, yorum ve raporlama gerçekleştirmek için |
Kim
|
Yaşam Bilimleri alanında çalışma yapanlar
|
Yaşam Bilimleri, Bilgisayar veya İstatistik alanında çalışma yapanlar | Yaşam Bilimleri, Bilgisayar ve İstatistik alanında çalışma yapanlar |
Özet
|
Problemi nasıl tarif edeceğini bilir. | Nasıl soru soracağını bilir. | Nasıl cevaplayacağını bilir. |
Proje:
BRCA1 geninin hangi organizmalarda [1. seviye], hangi dokularda [2. seviye], ve ne kadar [3. seviye] ifade edildiğini bulun.
Meraklısına:
"Bioinformatics for Dummies" adlı kitap, biyoinformatik alanında 2. seviyeye gelebilmek için çok güzel bir kaynak.
"Bioinformatics for Dummies" adlı kitap, biyoinformatik alanında 2. seviyeye gelebilmek için çok güzel bir kaynak.